Zuidelijk van de stad Groningen ligt een geliefd natuurgebied, dat tijdens extreme regenval overtollig water kan bergen: De Onlanden. De inrichting van dit veengebied ging gepaard met een omvangrijk en bijzonder archeologisch onderzoek, uitgevoerd door het Groninger Instituut voor Archeologie van de Rijksuniversiteit Groningen. In 62 middeleeuwse huisplaatsen werd met de hand een kijkgat van 2 bij 1 m gegraven, waarna tien huisplaatsen meer uitgebreid archeologisch zijn onderzocht.

Het onderzoek leverde een schat aan nieuwe gegevens op: over de vorming van het landschap sinds de laatste ijstijd, over de stapsgewijze ontginning van het veen sinds de late 10e eeuw, en over de pragmatische oplossingen die door middeleeuwse veeboeren tegen wateroverlast werden bedacht. Toch bleken deze oplossingen ontoereikend, zodat het gebied in de 14e eeuw moest worden verlaten. Vanaf de 16e eeuw namen opportunistische boeren enkele van de oude huisplaatsen opnieuw in gebruik, totdat het gebied in de 19e eeuw voorgoed werd opgegeven en sindsdien uit onbewoonbaar ‘on-land’ bestaat.

Wat tegenwoordig van de vroegere huisplaatsen resteert, zijn lichte verhogingen ter plekke van de huisplaatsen zelf. Beter zichtbaar zijn de honderden sloten die ooit met de hand voor ontwatering van het veen zijn gegraven. Verder is het nu stil in De Onlanden, waar het leven met én de strijd tegen het water net als in het verleden hand in hand gaan.

Binnen de huidige Onlanden is er veel aandacht voor vegetatie en vogels. Met het verschijnen van een imposant boek over de opgravingsresultaten, getiteld ‘Huisplaatsen in De Onlanden. De geschiedenis van een Drents veenweidegebied’, worden voor het eerst ook de rijke cultuurhistorische waarden belicht. Het zijn juist deze waarden die de fascinerende wisselwerking tussen de mens en zijn natuurlijke omgeving tonen.

Extra information

Browse this book with Google Books.

More about the Groningen Archaeological Studies.